බස්නාහිර පළාත් සමුපකාර දෙපාර්තමේන්තුවේ ආරම්භය හා විකාශනය
සමූපකාර සංවර්ධනය – පසුබිම
ශ්‍රී ලංකාවේ සමූපකාර සංවර්ධනය සඳහා වර්ෂ සියයක් පමණ දීර්ඝ ඉතිහාසයක් ඇත. ග්‍රාමීය සුළු පරිමාන ගොවියන් සහ කාර්මිකයන්ගේ ණයගැති භාවය, ව්‍යාපාරික ගැටළු සහ වෙනත් සමාජ ගැටළු වලට විසඳුමක් ලෙස මෙය ආරම්භ විය.
ශ්‍රී ලංකාවේ ජන සමාජයෙන් වැඩි කොටසක් ජීවත්වන්නේ ග්‍රාමීය ප්‍රදේශවලයි. සමූපකාර ව්‍යාපාරය ආරම්භයේ සිටම ග්‍රාමීය ජනතාවගේ ජීවන තත්ත්වය නගා සිටුවීමට විවිධ අයුරින් දායකත්වයක් සලසා ඇත. ග්‍රාමීය පාරිභෝගිකයන්ට අත්‍යාවශ්‍ය සහ හිඟ ආහාර ද්‍රව්‍ය සැපයීම වියලි සලාක හා දිළිඳු සහනාධාර බෙදා හැරීම, සකසුරුවම්, ඉතිරි කිරිම්, දිරිගන්වන්නකු සහ ආයෝජනකරුවකු ලෙස ක්‍රියාකිරීම, සමාජ විපර්යකාරයකු (අධ්‍යාපන සහ පුහුණු කිරීම) ලෙස ක්‍රියා කිරීම, දුප්පත්කම අවම කිරීම සඳහා රැකියා අවස්ථා සපයන්නකු ලෙස ක්‍රියා කිරීම, ජාතික ආපදා, ස්වභාවික විපත් අවස්ථාවලදී සහන සේවා සැලැස්වීම, ග්‍රාමීය ණයගැතිභාවයට විසඳුම් සැපයීම, පොදු ජනතාවගේ ජිවන බර සැහැල්ලු කිරීමට ආධාර දීම සහ ජාතික ආදායමේ දළ දේශීය නිෂ්පාදනය වර්ධනයට ක්‍රියාකාරි ලෙස දායක විම සමූපකාර අංශයේ ප්‍රධාන දායකත්වයන් ලෙස දැක්විය හැකිය.
1977 වර්ෂයේ සිට ශ්‍රී ලංකා ආර්ථිකයට හඳුන්වා දුන් විවෘත අර්ථ ක්‍රමය නිසා ශ්‍රීලාංකීය සමූපකාර ව්‍යාපාරය යම් ආකාරයක පසුබෑමට ලක් වූ අතර විවෘත අර්ථ ක්‍රමයට අනුරූප ලෙස කාලීනව තරඟකාරි වෙළඳපොල ක්‍රමයට මුහුණ දීමට සමූපකාර ව්‍යාපාරයට නොහැකි වීම සමුපකාර ව්‍යාපාරයේ දියුණුවට බාධාවක් ලෙස දැක්විය හැකිය.
13 වන ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව මගින් සමූපකාර ව්‍යාපාරයේ කාර්යභාරයේ වැඩි කොටසක් පළාත් සභාවලට පවරා ඇති අතර මධ්‍යම රජයේ ජාතික ප්‍රතිපත්තියට අනුකූලව පළාත් ආර්ථික/සමාජීය සහ සංස්කෘතික සංවර්ධනය සඳහා විභව සම්පත් කාර්යක්‍ෂම ලෙස යොමු කිරීම පළාත් සමූපකාර සංවර්ධනයේ ප්‍රධාන වගකීමයි.
සමුපකාර සංවර්ධන දෙපාර්තමේන්තුව (බස්නාහිර පළාත)
බස්නාහිර පළාත් සභාවේ 2011 අංක 04 දරණ සමූපකාර සමිති (සංශෝධන) ප්‍රඥප්තියෙන් සංශෝධිත බස්නාහිර පළාත් සභාවේ 1998 අංක 03 දරණ සමූපකාර සමිති ප්‍රඥප්තිය අනූව බස්නාහිර පළාතේ සමූපකාර ව්‍යවසායන් නිර්මාණය කිරීම, සංවර්ධනය කිරීම හා පරිපාලනය, සමූපකාර ආයතන අධීක්ෂණය, විගණනය හා උපදේශනය, මූල්‍ය තාක්ෂණික හා යටිතල පහසුකම් සැපයීම, සමූපකාර අධ්‍යාපන පහසුකම් සැපයීම හා යහපාලනය යන ප්‍රමුඛ අරමුණු සාක්ෂාත් කරගැනීම සඳහා බස්නාහිර පළාත් සමූපකාර සංවර්ධන දෙපාර්තමේන්තුව පිහිටුවා ඇත.
සමූපකාර සංවර්ධන දෙපාර්තමේන්තුවේ ප්‍රධාන කාර්යාලය යටතේ කොළඹ, ගම්පහ හා කළුතර සමූපකාර සංවර්ධන සහකාර කොමසාරිස් කාර්යාල තුනක් සහිතව ක්‍රියාත්මක වේ. තවද 2010/06 දරණ බස්නාහිර පළාත් සමුපකාර සේවක විශ්‍රාම වැටුප් ප්‍රඥප්තිය යටතේ සමුපකාර සේවක විශ්‍රාම වැටුප් ඒකකයක්ද ක්‍රියාත්මක වන අතර
බස්නාහිර පළාත් සභාව මඟින් සම්මත කරන ලද අංක 2010/06 දරණ බස්නාහිර පළාත් සමුපකාර සේවක විශ්‍රාම වැටුප් ප්‍රඥප්තිය යටතේ රු. මිලියන 56ක මූලධනයක් යොදවා බස්නාහිර පළාතේ ලියාපදිංචි සියලු සමුපකාර සමිතිවල සේවකයින්ගේ ජීවන තත්ත්වය නැංවීම සඳහා විශ්‍රාම වැටුප් හිමිකම් ක්‍රමයක් ක්‍රියාත්මක කොට ඇති අතර 2017 වර්ෂයේ නොවැම්බර් මාසය වන විට සේවකයන් 3610 දෙනකු මෙහි සාමාජිකත්වය ලබා ඇත. මේ වන විට විශ්‍රාම ගිය සමුපකාර සේවකයින් 325 දෙනෙකුට විශ්‍රාම වැටුප් මුදල් ප්‍රදානය කර ඇත.
වර්තමානය වන විට බස්නාහිර පළාත් සමුපකාර සංවර්ධන දෙපාර්තමේන්තුව යටතේ ලියාපදිංචි කර ඇති සමුපකාර සමිති ප්‍රමාණය 1412කි. මේ තුළ විවිධ සේවා සමුපකාර සමිති, ස.ණ.ස., කර්මාන්ත, කෘෂි,ධීවර, කිරි, පාසැල්, ආරෝග්‍යශාලා, වතු සමිති ආදී විවිධ වර්ගයේ සමිති වේ. තවද මෙම සමුපකාර සමිති ජාලය තුල දස දහසක් පමණ සේවයේ නියුතු වේ.
සමුපකාර සමිති නිල සාමාජිකත්වය ලබා සිටින ප්‍රමාණය ලක්ෂ 13.89කි. විවිධ සේවා සමුපකාර සමිති 38 සතුව පවතින ව්‍යාපාරික ඒකක අතර තොග ගබඩා 46, ඉන්ධන හල් 43, මෙගා කෝප් සිටි 08, කොප් සිටි 103,මිනි කෝප් සිටි 237, ප්‍රාදේශික 426, ග්‍රාමීය බැංකු 543 යන භෞතික සම්පත්ද 5741 ක් වූ සමිති කාර්යය මණ්ඩලයකින් සමන්විත මානව සම්පත්ද යොදා ගනිමින් ලක්ෂ 48 ක් වන පාරිභෝගික ජනතාවට උපරිම සේවය සැපයීමට සැදී පැහැදී සිටි. ස.ණ.ස සමිති ජාලය තුලින්ද තම බල ප්‍රදේශයන්හි ජනතාවගේ මූල්‍ය හා සුභසාධන අංශ වල සංවර්ධනය කෙරෙහි අති විශිෂ්ඨ කාර්යය භාරයක් ඉටු කරනු ලබයි.
මෙම දෙපාර්තමේන්තුව මඟින් සිදුකරන කාර්යයන්
- 1998 අංක 03 දරණ බස්නාහිර පළාත් සභාවේ සමුපකාර ප්‍රඥප්තියේ සඳහන් නෛතික විධිවිධාන ක්‍රියාත්මක කිරීම.
- සමුපකාර සමිති ලියාපදිංචි කිරීම
- සමුපකාර සමිති නියාමනය කිරීම
- සමුපකාර සමිති සංවර්ධන කිරීම
- සමුපකාර සමිති විගණනය කිරීම
- සමුපකාර සමිති පරීක්‍ෂණ විමර්ශනය කිරිම
- සමුපකාර සමිති සම්බන්ධ නෛතික හා තීරක කටයුතු
- සමුපකාර සමිති ඈවර කිරීම සහ ලියාපදිංචිය අවලංගු කිරිම සිදු කිරීම
- මහජනතාවගේ ජීවන තත්ත්වය උසස් කිරීම සඳහා සමුපකාර ව්‍යාපාරය මගින් සැපයිය යුතු දායකත්වය ලබා දිම සඳහා මගපෙන්වීම
- ප්‍රාදේශීය කාරක සභා පත්කර ගැනීමට අදාල කටයුතු සිදු කිරීම
- ලියාපදිංචි සමිතිවල ගැටලු හඳුනාගැනීම හා විසඳුම් ලබා දීම
- අධ්‍යක්‍ෂ මණ්ඩල හා මහසභා වරින්වර කැඳවා අවශ්‍ය උපදෙස් ලබා දීම
- සමිතිවල නිශ්චල හා චංචල දේපල අත්පත් කර ගැනිමට/බදු දිමට අනුමැතිය ලබාදීම
- ණය හා ආයෝජන සඳහා උපදෙස් ලබා දිම
- ගිණුම් පිළිබඳ අධික්‍ෂණය හා උපදෙස් ලබා දිම
- රාජ්‍ය මැදිහත්කරුවකු ලෙස සමිති සංවර්ධනයට ණය මුදල් ලබා දීම
- සංවර්ධන සැලසුම් සකස් කිරීමට අවශ්‍ය උපදෙස් ලබාදිම/අනුමත කිරීම හා ක්‍රියාත්මක කිරිමට උපදෙස් ලබා දිම.
- සමුපකාර ව්‍යාපාරය පිළිබඳව ප්‍රජාව හා පාසැල් සිසුන් දැනුවත් කිරීම
- සමුපකාර සේවක විශ්‍රාම වැටුප් ක්‍රමයක් ක්‍රියාත්මක කිරීම
- සමුපකාර පුහුණු ඒකකය මගින් දෙපාර්තමේන්තු නිලධාරී/සමිති නිලධාරී/සමිති සාමාජිකයන් සඳහා අවශ වන්නාවූ සමුපකාර පුහුණු අවශ්‍යතා ආවරණය කිරීම
සමුපකාර සමිති සංවර්ධනය සඳහා සමුපකාර දෙපාර්තමේන්තුව විසින් දරිද්‍රතාවය පිටු දැකීම හා සේවා ව්‍යුක්තිය අවම කර ගැනීම අරමුණු කරගනිමින් 2018 වසරේ පහත සදහන් කාර්යයන් සිදු කිරීමට අපේක්ෂා කෙරේ.
- තරුණ ජවය සමුපකාර ක්ෂේත්‍රයට ලබාගැනීම අභිප්‍රාය කරගෙන පාසැල් සමුපකාර සමිති පිහිටුවීම හා අක්‍රීය මට්ටමේ පවතින පාසැල් සමුපකාර සමිති නඟා සිටුවීම හා සානුබල සැපයීම
- පාසැල් සමුපකාර සමිති මගින් අපද්‍රව්‍ය කළමනාකරණයට සහය වීම. ඒ යටතේ පහත ක්‍රියාදාමයන් ගොඩනැගීමට යෝජිතය
- සතියේ එක් දිනක් නිවසේ එකතුවන ප්ලාස්ටික් බෝතල් හා පොලිතින් සෝදා පිරිසිදු කර පාසැලට රැගෙන ඒම.
- පාසැල් සමුපකාර සමිතිය හෝ අදාල විවිධ සේවා සමුපකාර සමිතියේ නියෝජිත මගින් ඒවා එකතු කර ගැනීම.
- එම ද්‍රව්‍යයන්ගේ බර අනුව පාසැල් සමුපකාර සමිතියට / පාසැල් සංවර්ධන සමිතියට හො පාසැල් සිසුවාට මිලක් ගෙවීම.
- විවිධ සේවා සමුපකාර සමිතිය විසින් තම ප්‍රදේශයට අයත් පාසැල් මඟින් රැස්කරණ ලද ප්ලාස්ටික් බෝතල් හා පොලිතින් එකතු කර ප්‍රතිචක්‍රීය කරන ආයතනයකට විකිණිම
- මහජනතාවගේ අවශ්‍යතාවයන්ට ගැලපෙන පරිදි ස.තො.ස. ආයතනය, සීමා සහිත යුනිලිවර් ආයතනය සමග එක්ව කෝප් සිටි, මිනි කෝප් සිටි වෙළඳසැල් සංවර්ධනය කිරීම තුලින් අත්‍යාවශ්‍ය පාරිභෝගික ද්‍රව්‍ය බෙදා හැරීම හා පාරිභෝගික අංශය නඟාසිටුවීම තුලින් නව රැකියා අවස්ථා ඇති කිරීම
- සමිතිවල ගිණුම් සකස් කිරීමේ අඩු දැනුවත් කම අවමකරගැනීම සඳහා ගිණුම් කරණය පිළිබඳ පුහුණු වැඩසටහන් පැවැත්වීම.
- දිලිදුකම පිටුදැකීමේ අරමුණින් අඩු ආදායම්ලාභි සමුපකාර සාමාජිකයින්ට හා සේවකයින්ට නිවාස තනාදීමේ වැඩපිලිවලක් බස්නාහිර පළාත් සමුපකාර අරමුදලේ දායකත්වයෙන් කටයුතු සිදුකරමින් පවතින අතර මෙහිදී සමුපකාර අරමුදලින් රු. ලක්ෂය මුදලක් එක් නිවසක් සඳහා ලබාදෙන අතර ඉතිරි මුදල් සමුපකාර සමිති මගින් දරණු ලැබේ.
- දසදහසක් ගෙවතු සංවර්ධනය වැඩසටහන සඳහා අවශ්‍ය මඟපෙන්වීම් ලබා දීම හා ඒ යටතේ හොඳම සමුපකාර සමිති, ගෙවතු සේවක ගෙවතු, සාමාජික ගෙවතු යන ලෙස තෝරාගැනීම හා ඔවුන් දිරිගැන්වීම සදහා ත්‍යාග ප්‍රදානය කිරීම
- බස්නාහිර පළාතේ කිරි නිෂ්පාදන සමුපකාර සමුපකාර සමිති ඒකරාශී කරගනිමින් හොඳම කිරි ගොවියා තෝරාගැනීම හා ඔවුන් දිරිගැන්වීම සදහා ත්‍යාග ප්‍රදානය කිරීම
වෙනත් කරුණු
- දෙපාර්තමේන්තු වෙබ් පිටුව මගින් මහජනතාවට අවශ්‍ය තොරතුරු ලබා ගැනීමට පහසුකම් සලසා ඇත
- සමුපකාර සේවකයන් දිරි ගැන්වීම සදහා සමුපකර ක්‍රිඩා උත්සවයක් වාර්ශිකව පැවැත්වීමට කටයුතු කෙරේ.
- ආරම්භයේ සිට වර්තමානය දක්වා කාලය තුළ පහත නම් සඳහන් සමුපකර සංවර්ධන කොමසාරිස් හා රෙජිස්ත්‍රාර්වරුන් යටතේ බස්නාහිර පළාත් සමුපකාර දෙපාර්තමේන්තුව පරිපාලනය විය.
| නිලධාරියාගේ නම | පරිපාලන කාලය
|
| 1. පී.රංජිත් පෙරේරා මහතා | 1989 |
| 2. ඩබ්.එම්.එස්.විජේකෝන් මහතා | 1992 |
| 3. ඒ.එච්.අයිරාංගනී සමරවීර මහත්මිය | |
| 4. එස්.ඒ.ජී.සකලසූරිය මහතා | |
| 5. එන්.පී.කරුණිරත්න මහතා | |
| 6. එස්.එච්.හේවගේ මහතා | |
| 7. ඩී.ඩී.උපුල් ශාන්ත ද අල්විස් මහතා | 2009.07.29 දින සිට 2014.04.04 දින දක්වා |
| 8. බී.එන්.දම්මින්ද කුමාර මහතා | 2014.04.05 දින සිට 2016.01.12 දින දක්වා |
| 9. පී.ඒ.ඒ.එස්.වීරසේකර මහතා | 2016.01.27 දින සිට 2019.04.22 දින දක්වා |
| 10. රුවිනි ඒ.විජයවික්‍රම මහත්මිය | 2019.04.23 දින සිට මේ දක්වා |